ⅩⅦ Festiwal Ars Cameralis

Świat zmysłowego spokoju. Błogie dryfowanie. Harmonia. Czy to naprawdę Raj na Ziemi? Nie wydawajmy zbyt pochopnych wyroków na mocy powierzchownych odczuć i interpretacji. Zaglądnijmy pod podszewkę, spoglądając na krainę wyłaniającą się z genialnego tryptyku Hieronima Boscha: Ogród Ziemskich Rozkoszy.

Gdy przyjrzymy się obrazowi z chirurgiczną precyzją, szybko dostrzeżemy, że świat wynurzający się z głębi wizji Boscha jest znacznie bardziej skomplikowany. Rajska symbioza tworzy złudną warstwę, którą zbyt pochopnie wyłapuje nasze oko w dziewiczym kontakcie. Po dłuższej chwili wpatrywania się w obraz, dostrzegamy zwierzęta oddające się w dzikim tańcu perwersyjnym czułościom. Świat rajskiego spokoju rozsypuje się na tysiące okruszków. Rytuały, obsesyjne symbole, pełnia, którą osiąga się w orgii, przekraczanie wszelkich norm i zakazów pozornego raju, kierują nas w stronę nieuchronnej transgresji. Czy jest to konieczny element potrzebny do osiągnięcia spełnienia?

Myliłby się jednak ten, kto myślałby iż Ogród Ziemskich Rozkoszy Boscha stanowi późnośredniowieczny manifest hedonizmu. Nic bardziej mylnego! Bosch podpowiada: oto cudny, lecz rozsypujący się świat! Ponętny, urokliwy, lecz groźny. Musimy na nowo rozłożyć go na części, rozdrapać go, zniżyć się do samej ziemi, nie pozwolić, aby rany zabliźniły się zbyt szybko. Jednak zaraz potem musimy scalić go na nowo.

Bosch nie był pierwszym śmiałkiem, który porwał się na stworzenie wizji mitycznego Ogrodu Ziemskich Rozkoszy. Wystarczy przywołać zapomnianą historię Hasana bin Sabbaha. Biznesmen, uczony, herezjarcha, mistyk, morderca, asceta i polityczny rewolucjonista, żyjący na początku Ⅺ wieku, wybudował w mieście Alamut legendarny Ogród, który mieścił się w pięknej dolinie leżącej pomiędzy dwiema wysokimi górami. Znajdowały się tam egzotyczne rośliny, ptaki i zwierzęta, sprowadzone z całego świata. Ogród otaczały cudowne pałace z marmuru i złota, udekorowane wspaniałymi obrazami i jedwabnymi meblami. Przez ten ziemski raj przepływały strumienie mleka i miodu, podczas gdy fontanny tryskały winem i czystą źródlaną wodą. Przebudzonego ze snu witały zastępy pięknych młodych dziewcząt (hurys), które tańczyły i śpiewały dla niego, grając na cudownych instrumentach. Jednak i w tym ogrodzie czaiło się coś zwodniczo dwoistego.

Dlaczego wspominam o tym zapowiadając kolejną edycję Festiwalu Ars Cameralis? Wykreowaliśmy dla Państwa nasz własny, niejednoznaczny i polifoniczny Ogród ziemskich, artystycznych rozkoszy. Tradycyjnie połączymy w jedno przeróżne wątki dźwięków, obrazów, fascynujących słów i barwnych pejzaży wszystkich dziedzin sztuki. Estetyczna rozkosz i artystyczna pasja towarzyszyć nam będą zarówno podczas znakomitych koncertów muzyki klasycznej — Chapelle Rhénane (Francja), The Hilliard Ensemble (Wielka Brytania), Venice Baroque Orchestra (Włochy), nasze rodzime AUKSO i Camerata Silesia — jak i podczas Zbiegu Poetyckiego NaDziko. Weneckie maski komedii dell’arte uzupełnione zostaną zadziwiającym spektaklem Teatru Oskarasa Koršunovasa. Roger Ballen zaprosi do fotograficznego, czarno-białego ogrodu ogarniętego smutkiem śmierci, zaś Jean-Michel Alberola sprowokuje pytaniami o granice wolności i sens buntu. A na deser koncerty muzyki alternatywnej: Mercury Rev, Low, Whip, I Am Kloot… Ogród melancholijnego, niełatwego piękna, w którym zbudzimy się kilkakrotnie, aby spoglądać na opadające liście popękanych jabłoni.

Ogród Boscha sprawia wrażenie jakby stanowił świat zamknięty, ogrodzony od światów pozostałych. Nasz festiwalowy Ogród stanowi spójną wewnętrznie kompozycję artystyczną, ale każdy fragment poprowadzi poza wytyczone ramy. W kierunku historii, religii, filozofii, w kierunku kontekstów, które dla każdego będą posiadały odrębne wymiary, aż wreszcie ku czystej przyjemności obcowania ze sztuką, która budzi poczucie nieskończoności.

Ogród zakwita… Drzwi do ogrodu otwierają się. Zapraszamy Cię, nieznany wędrowcze, poszukiwaczu jesiennych zaskoczeń…

/ Bartłomiej Majzel, tekst pochodzi z katalogu festiwalowego na rok 2008