Więcej światła w Pszczynie!

Instalując na fasadzie pszczyńskiego Zamku dwa świetlne napisy DYS(U)TOPIA & UNFINISHED, Mischa Kuball odwoływał się do jego historii. Aż do drugiej wojny światowej zamek był siedzibą władz i rezydencją książęcą, a także stał się symbolem wstrząsów politycznych i społecznych. Za pomocą zmieniających się liter/sylab, które tym samym deszyfrowały znaczenie emitowanych słów, artysta próbował ukazać to miejsce w innym świetle — w sensie dosłownym i metaforycznym. Zdawał się pytać czy świat, który ukazuje nam historia Zamku bezpowrotnie się skończył. Podobnie jak John Stuart Mill, który krytykując stan państwa w debacie parlamentarnej w 1868 roku po raz pierwszy użył greckiego terminu „dystopia”, Mischa Kuball pragnął zwrócić uwagę na powtarzające się niepowodzenia przeszłych i obecnych utopii politycznych. Jednocześnie stawiał kolejne pytanie: jak dzisiaj rozumiemy społeczeństwo i jak chcemy kształtować nasze wspólne życie na tle bieżących problemów politycznych, takich jak globalizacja, wojna i przesiedlenie. Instalacja została stworzona w ramach projektu „non_lieux — vier.fünf (Nicht)-Orte in Marl” dla Urban Lights Ruhr 2017 na zlecenie Urbane Künste Ruhr.

MISCHA KUBALL → Jeden z czołowych niemieckich artystów konceptualnych, profesor Akademii Sztuki Mediów w Kolonii. Twórca rozbudowanych instalacji, realizuje prace site-specific, które często pozostają w ścisłej relacji z architekturą i przestrzenią publiczną. Artysta jest szczególnie zaabsorbowany fenomenem światła. Budując sytuacje artystyczne korzysta z reflektorów, kul świetlnych, folii lustrzanych, projektorów. W kontekście prac Mischy Kuballa często przywołuje się alegorie świata rzeczywistego i świata idei z jaskini Platona czy kantowskie teorie, które wiążą światło i jasność z moralnością i etyką.

Instalacja zaprojektowana specjalnie do Sali Lustrzanej Zamku w Pszczynie, zapraszała do wejścia w nową realność tej barokowo-renesansowej przestrzeni. Praca nawiązywała do dwóch wielkich luster, od których pochodzi nazwa sali, stanowiących główną ozdobę tego najbardziej reprezentacyjnego pomieszczenia na Zamku. Usytuowane naprzeciw siebie optycznie powiększają przestrzeń Sali Lustrzanej, ale osadzone wysoko ponad głowami zwiedzających, jednocześnie są dla nich niedostępne — jak niedostępny staje się świat, który odbijają. Dzięki swojej lustrzanej strukturze „Multiverse” multiplikował nie tylko przestrzeń, w której się znajduje, ale również wszystkie jej odzwierciedlenia. Praca Karoliny Hałatek tworzyła kalejdoskopową rzeczywistość, pewien rodzaj gry między tym, co realne a tym, co odbite — podobnie jak podczas zabaw, które kiedyś odbywały się w tej sali i mieszały ze sobą świat fikcyjny i rzeczywisty. Instalacja, która była jednocześnie labiryntem, ukrytym pomieszczeniem, korytarzem o nieskończonej ilości przestrzennych i świetlnych załamań, stała się symboliczną przestrzenią, kosmosem, w którym można się zgubić, alternatywnym światem odwiecznych dyskursów i międzyludzkich relacji. Pobudzała do refleksji nad dualizmem zawierającym się w pytaniu, co pochodzi z wewnątrz, a co z zewnątrz.

KAROLINA HAŁATEK → Artystka tworząca instalacje site-specific, obiekty, fotografie i wideo. Urodzona w Łodzi w 1985 roku. Absolwentka Wydziału Design for Performance na University of the Arts w Londynie (2005–08) oraz Wydziału Sztuki Mediów ASP w Warszawie (2009–11), który ukończyła z wyróżnieniem. Studiowała także na Wydziale Sztuk Pięknych na Universität der Künste w Berlinie (2010), gdzie w Institut für Raumexperimente uczestniczyła w warsztatach pod kierunkiem Olafura Eliassona. W formalnie oszczędnych instalacjach artystka wykorzystuje takie materiały, jak neon, laser, światło i lustra. Ujawnia fizyczny charakter tych materii, aby o nich opowiedzieć. Hałatek nie uważa się jednak za artystkę tworzącą sztukę minimalną. Swym dziełom nadaje symbolikę odnoszącą się do percepcji, sposobów funkcjonowania umysłu oraz zagadnień ontologicznych. Większość jej prac ma charakter environmentów angażujących widza, przez co doświadczenie sztuki staje się kontemplacyjne, a nawet medytacyjne.

Słowo, które brzmi jak nazwa pięknej wyspy lub włoskiego miasteczka i kojarzy się z czymś miłym i bezpiecznym, w rzeczywistości jest nazwą choroby genetycznej, dotykającej dzieci. Praca Agnieszki Jaworek została wykonana dla Adasia i Lei, u których w styczniu 2016 roku zdiagnozowano tę chorobę. Inspiracją dla formy neonu było zdjęcie, na które artystka natrafiła w trakcie lektury artykułu dotyczącego chorób genetycznych. Fotografia przedstawiała dwie meduzy, które nachodząc na siebie stworzyły niebiesko-czerwoną kompozycję. Ciężko je było rozgraniczyć, podobnie jak chorobę od ciała. Artystce zależało, by aspekt chorobowy nie był dominujący, a przynajmniej niejedyny — chciała, by było w nim słońce, jak w rodzeństwie, dla którego został stworzony. „Sanfilippo” prezentowane w przestrzeni Muzeum Zamkowego w Pszczynie odwoływało się do historii związanej z przyjazdem do Zamku księżnej Daisy. Tęsknota za domem dała początek zmianom w wyposażeniu Zamku oraz kolorach wnętrz, które Daisy wprowadziła, by stworzyć to miejsce dla siebie. Jasne wnętrza, wszechobecne pastele i kwiatowe ornamenty to najważniejsze efekty tej metamorfozy. Agnieszka Jaworek usytuowała swoją pracę w przestrzeni, w której dźwięk podąża za barwą w kierunku światła emitowanego przez neon. Uczestnicząc w tym przejściu z ciemności w jasność, odwiedzający doświadczali tego symbolicznego gestu oswajania przestrzeni za pomocą kolorów. Projekt „Sanfilippo” był prezentowany razem z utworem stworzonym przez muzyka ukrywającego się pod pseudonimem Fumu.

AGNIESZKA JAWOREK → Artystka sztuk wizualnych, absolwentka Akademii Sztuk Pięknych w Katowicach, doktor sztuki. Wielokrotna stypendystka i laureatka nagród ministerialnych za wybitne osiągnięcia (2013, 2016). Stypendystka programu „Kultura polska na świecie” Instytutu Adama Mickiewicza (2013). W 2017 roku obroniła doktorat pt. „Aegrum corpus quassari etiam lenibus solet offensis. Alfabetyzm i analfabetyzm zdrowotny”. W swojej twórczości wykorzystuje wielorakie formy przekazu artystycznego, takie jak: malarstwo, rysunek, grafika, fotografia, neony, instalacje, obiekty oraz video. Artystka brała udział w licznych wystawach indywidualnych oraz zbiorowych w kraju i za granicą (m.in. we Francji, Włoszech, Hiszpanii, Portugalii, Niemczech, Anglii, Nepalu, Ukrainie, Bułgarii, Czechach i Słowacji).

Imponujące przestrzenie Stajni Książęcych — wypełnione myśliwskimi i łowieckimi eksponatami, trofeami oraz dawnym oporządzeniem jeździeckim — stały się scenografią dla świetlno-muzycznego spektaklu, stworzonego przez utalentowane duńskie artystki Sofie Birch i Pernille Kjær. Za reżyserię światła odpowiadał znakomity twórca multimedialny Jan Dybała.

Aura światła prowadziła na całkiem nowe ścieżki. Pomogła w doświadczeniu czegoś niezwykłego, wyostrzającego fantazję, kojącego zmysły i wciągającego w otchłań nostalgicznych wspomnień o starych, dobrych czasach. Rozpościerający się nad słuchaczami dźwiękowy krajobraz smyczków, delikatnego wokalu, dzwonków, elektroniki i ambientowych organicznych symfonii został sprzężony z wyselekcjonowanymi animacjami i wyreżyserowanym światłem, co pozwoliło zanurzyć się w zupełnie innej, nieco magicznej rzeczywistości.

SOFIE BIRCH → Niezwykle utalentowana kopenhaska kompozytorka muzyki elektronicznej. Od momentu wydania pierwszej kasety „Sketty Commodity” w 2017 roku, nakładem duńskiej wytwórni Infinite Waves, brzmiała jak artystka marzeń. Debiutancki album „Doldreams” potwierdził jej wyjątkową wrażliwość, którą perfekcyjnie łączy z odwagą eksperymentowania. Podczas występów na żywo artystce udaje się niezwykle zręcznie przeplatać błogie melodie z lapidarnymi dźwiękami syntezatorów, tworząc tym samym subtelne i finezyjne harmonie wpadające w ucho. Jako wykształcona sound designerka zajmuje się również badaniem struktury dźwięków, ich konstruowaniem oraz tworzeniem ścieżek dźwiękowych do filmów, instalacji czy animacji. Równocześnie nie jest jej obca improwizacja. Twórczość Birch można porównać do techniki kolażu – inspiracje i wpływy sumiennie łączy w marzycielskie, ale spójne kompozycje, co sytuuje ją na peryferiach ambientu i muzyki eksperymentalnej.

PERNILLE KJÆR → Artystka, reżyserka, vj’ka i twórczyni filmów niezależnych, specjalizująca się w animacji postaci. Urodzona w 1989 roku w Kopenhadze, absolwentka Akademii Sztuk Pięknych w Århus. Zrealizowała szereg krótkich animacji, filmów i innych projektów związanych ze sztuką filmową. W swojej pracy często koncentruje się na kolorze i geometrycznych formach, nie stroni od sztuki cyfrowej, obiektów 3d, fotografii i zabawy światłem. W nietuzinkowy sposób łączy świat sztuki, muzyki, filmu. Współpracowała z kompozytorkami i sound designerkami: Sofie Birch i Astrid Fabrin, z którymi stworzyła wielkoformatowe prace video oraz instalację sound artową „Oden do Kloden”. Obecnie Pernille skupia się na pracy z węgierską reżyserką Reką Bucsi przy dużym projekcie filmowym „Solar Walk”.

JAN DYBAŁA → VJ, projektant/twórca multimedialny, absolwent Akademii Sztuk Pięknych w Katowicach. Od 2009 roku działa pod szyldem studia kreatywnego Atelier S10. W swoich działaniach z wykorzystaniem autorskich metod generuje obraz i dźwięk, sięgając zarówno po technologie cyfrowe, jak i analogowe. Prace audiowizualne, scenografie i oświetlenie sceniczne realizował m.in. dla: Elektro Klub 2016, Tauron Nowa Muzyka Festival 2008–2016, Ars Cameralis Festiwal, Warsaw Electronic Festiwal, Media Biennale WRO, Art+Bits Festiwal, Medialab Katowice. Współtworzył katowickie zespoły/kolektywy: RGBoy, Teleport Katowice, Elektronik Zoo, Larmo Soundsystem. Od 2014 roku — kurator Biura Dźwięku Katowice.

To od światła w dużym stopniu zależy to, co i w jaki sposób widzimy. Wszystko, co nas otacza może wyglądać niezwykle, magicznie czy cudownie w zależności od tego, jak zmienia się światło — jego rodzaj, kierunek, intensywność. Rzeczy, które nas otaczają posiadają szerokość, wysokość czy głębię, harmonijnie współgrające ze światłem. Światło pochodzi zawsze z jakiegoś źródła. W ciągu dnia jest to słońce, nocą rozpalone ognisko, jaśniejsza strona nieba przy zachmurzeniu czy lampa rozświetlająca pokój. Najjaśniejsze fragmenty przedmiotów to te skierowane w stronę blasku światła.

Każdy z nas podlega również zjawisku, dzięki któremu jesteśmy częścią oddziałującej na nas przestrzeni. Wyobraźmy sobie, że nosimy w sobie światło, które jest potrzebne, aby wzrastać, rozwijać się i dostrzec prawdę o sobie samym. To światło ma również źródło w słowach — tych, które wypowiadamy każdego dnia i tych, które są kierowane do nas. Podczas warsztatów dzieci i ich opiekunowie odkryli, co stanowi dla nich źródło światła i pielęgnuje ich wspólną dobrą relację, ale też wpływa na relacje z innymi. Przez cały proces towarzyszyła im kamera termowizyjna, rejestrująca rozkład temperatury ciała uczestników zajęć w celach wyłącznie artystycznych.

EWA BARANOWSKA-JOJKO → Absolwentka studiów pedagogicznych oraz podyplomowych studiów z zakresu sztuki i arteterapii, coach. Ma ponad dziesięcioletnie doświadczenie w pracy z dziećmi i osobami dorosłymi. Autorka książek: „Arteterapia dla dzieci. Propozycje ćwiczeń plastycznych i pomysły na dialogi z najmłodszymi”, „Rozwojowa kreska. Ćwiczenia plastyczne z elementami arteterapii oraz ” Rozwojowe wzgórze. Program rozwoju osobistego dla dzieci z elementami arteterapii” wydanych przez Wydawnictwo Harmonia.

AGNIESZKA JAWOREK → Artystka sztuk wizualnych, absolwentka Akademii Sztuk Pięknych w Katowicach, doktor sztuki. Wielokrotna stypendystka i laureatka nagród ministerialnych za wybitne osiągnięcia (2013, 2016). Stypendystka programu „Kultura polska na świecie” Instytutu Adama Mickiewicza (2013). W 2017 roku obroniła doktorat pt. „Aegrum corpus quassari etiam lenibus solet offensis. Alfabetyzm i analfabetyzm zdrowotny”. W swojej twórczości wykorzystuje wielorakie formy przekazu artystycznego, takie jak: malarstwo, rysunek, grafika, fotografia, neony, instalacje, obiekty oraz video. Artystka brała udział w licznych wystawach indywidualnych oraz zbiorowych w kraju i za granicą (m.in. we Francji, Włoszech, Hiszpanii, Portugalii, Niemczech, Anglii, Nepalu, Ukrainie, Bułgarii, Czechach i Słowacji).